6 Şubat depremleri ve yönetimsizlik, on kentte büyük yıkıma neden olurken çok sayıda kültür varlığı zarar gördü. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından, hasar gören ya da yıkılan yapıların dökümü açıklanmadı ancak felaket bölgesinden gelen haberler, 50’ye yakın yapının depremlerden az ya da ağır ölçüde etkilendiğini gösteriyor. Somut olmayan kültür varlıkları ve hafıza mekânlarının durumu henüz net olarak bilinmiyor.
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, bugün Hatay Arkeoloji Müzesi önünde yaptığı açıklamada, hasar tespitinin büyük ölçüde tamamlandığını ve mart ayında restorasyon çalışmalarına başlanacağını söyledi. Ersoy, “Depremin ilk anından itibaren bakanlığımızın, Kültür Varlıkları Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmış Acil Afet Önlem Planı var. Bu plan kapsamında Türkiye genelindeki bütün müze ve ören yerlerimizin afete maruz kalmaları durumda uygulanacak planları hazır. Hangi müze hasar görürse, o müzeye hangi şehirden hangi ekip müdahil olacak, hangi uzmanlar gelecek, nerelerden ekstra güvenlik personeli kaydırılacak gibi prosedürler belli” dedi.
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 9 Şubat’ta “Müzelerde ufak çatlaklar dışında hasar oluşmadığını” açıkladı. Hatay Arkeoloji Müzesi’yle ilgili olarak “Bakanlığımızca, acil durum eylem planımız doğrultusunda en hızlı ve kapsamlı personel takviyesi bu müzemize sağlanmıştır. Ayrıca elektrik kesintilerinin güvenlik zafiyeti oluşturmaması için müzemize güneş enerjili kamera sistemleri kurulmuştur” denildi. Türkiye’nin en büyük mozaik müzesi olan Hatay Arkeoloji Müzesi’nde Geç Hitit döneminde hüküm süren Kral II. Şuppiluliuma’nın heykeli de sergileniyor.
Açıklamada ayrıca, Kahramanmaraş Müzesi’nin taşınabilir koleksiyonunun, çevresindeki binaların tehlike oluşturma ihtimali dikkate alınarak güvenli bir yere nakledildiği belirtildi.
UNESCO hasar envanteri oluşturacak
UNESCO’dan yapılan açıklamada Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Antep Kalesi, Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj Alanı’nın hasar gördüğü belirtildi. Urfa’daki Göbeklitepe bölgesi, Nemrut Dağı ve Malatya dışındaki Arslantepe’nin risk altında olduğuna dikkat çekilirken “UNESCO, bu bölgeleri hızla güvence altına almak ve istikrara kavuşturmak amacıyla hasarın kesin bir envanterini oluşturmak için uzmanlarını seferber ediyor” denildi.
‘Yapılardan düşen taşlar moloz değil’
Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanı Tezcan Karakuş Candan, tarihi yapılardan düşen parçaların muhafaza edilmesinin önemli olduğunu belirtti: “Deprem bölgesinde yıkılan tarihi eserlerin taşları moloz değildir, moloz olarak değerlendirmeyin. Her bir taş restorasyon sürecinde kullanılır. Özel önem gösterilsin.”
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu çokkültürlü bir çehreye sahip olan Hatay’daki kültür varlıklarının korunması için çağrıda bulundu: “Medeniyetler beşiği Hatay’da Cami, Kilise ve Havralar yıkıldı. Yıkılan ibadethane ve kültürel miras alanları derhal koruma altına alınmalı ve tüm parçalar güvenli alanda tutulmalı. Eşsiz Hatay’ı biz yeniden ayağa kaldıracağız, oradaki her bir çakıla ihtiyacımız olacak.”
İlk belirlemelere göre, Türkiye’de depremlerin etkilediği felaket bölgesinde yıkılan ya da hasar gören tarihi yapılar şöyle:
Adıyaman
Adıyaman’ın Kahta ilçesi Karakuş Tümülüsü’ndeki Tokalaşma Sütunu yıkıldı. Yaklaşık 10 metre uzunluğundaki sütun bloklar hâlinde yere serildi. Antiokhos’un, kız kardeşi Laodike ile tokalaşma sahnesinin kabartma olarak işlendiği kaidenin kaçırılmış olabileceği iddia edilmişti. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Yahya Coşkun, kaidenin Adıyaman Müzesi’nde korumaya alındığını açıkladı.
Kahta ilçesinde bulunan tarihi Kahta Kalesi’nin duvar taşlarının bir kısmı düştü.
Tarihi Ulu Cami’nin büyük kısmı yıkıldı. Mimarlar Odası Ankara Şube Başkanı Tezcan Karakuş Candan, caminin ayakta kalan kısmında iş makineleriyle çalışma yapıldığını açıkladı.
Daha önce depremde yıkılan Meryem Ana Kilisesi’nin yerine yapılan, Süryani Kadim Kilisesi olarak da bilinen Adıyaman Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi’nde ciddi hasar oluştu.
Diyarbakır
UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Diyarbakır Surları kısmen hasar gördü. Keçi Burcu’nun batı yüzeyindeki taşlarla birlikte surlardaki taşların bir kısmı düştü.
Suriçi’nde yer alan, günümüzde restore edilerek sanat galerisi olarak kullanılan St. George Kilisesi’nin girişinde ufak çaplı dökülmeler oldu.
Gaziantep
Gaziantep’in Şahinbey ilçesinde bir tepeye kurulu olan tarihi Gaziantep Kalesi’nin doğu, güney ve güneydoğu kısımlarında bulunan bazı burçlar ve kalenin yanındaki istinat duvarı yıkıldı. Burçların bazılarında büyük çatlaklar oluştu.
Gaziantep Kalesi’nin yanında bulunan ve 17. yüzyılda inşa edildiği belirtilen Şirvani Camisi’nin kubbesi ve doğu istikametindeki duvarı kısmen çöktü, minaresi yıkıldı.
1892’de Sarkis Balyan tarafından Surp Asdvadzadzin Kilisesi olarak inşa edilen, bir dönem cezaevi olarak da kullanılan ve 1986’da camiye dönüştürülen Kurtuluş Camisi’nin kubbe ve minaresi çöktü.
Kentin eski yerleşim bölgelerinden Karagöz Mahallesi’ndeki Karagöz Camisi’nin minaresi yıkıldı.
Gaziantep merkezde yer alan, günümüzde kent müzesi olarak kullanılan tarihi Bayazhan’ın batıya bakan duvarı yıkıldı.
Tarihi Antep evlerinin yoğunlukta olduğu Bey Mahallesi’nde ciddi hasar oluştu. Bazı evlerin duvarları çöktü.
Hatay
Hatay’da yer alan, Anadolu’nun ilk camilerinden Habib-i Neccar Camisi tamamen yıkıldı.
Hatay’daki Aziz Georgios Rum Ortodoks Kilisesi’nin tavanının bazı kısımları çöktü, kubbe ve duvarlarının bazı bölümleri yıkıldı. Duvarlarda derin çatlaklar oluştu.
Antakya Protestan Kilisesi yıkıldı. 2000 yılında Protestan Kilisesi olarak tanınan yapı, daha önce Fransız Bankası ve elçilik olarak kullanılmıştı.
İskenderun’daki Aziz Nikola Rum Ortodoks Kilisesi’nin büyük bir kısmı yıkıldı.
İskenderun Latin Katolik Kilisesi’nin büyük kısmı yıkıldı.
Antakya’daki Azizler Petrus ve Pavlus Rum Ortodoks Kilisesi tamamen yıkıldı.
Samandağ’daki Meryem Ana Rum Ortodoks Kilisesi’nde ciddi hasar oluştu.
Arsuz Mar Yuhanna Rum Ortodoks Kilisesi yıkıldı.
Tokaçlı Meryem Ana Rum Ortodoks Kilisesi’nde ciddi hasar oluştu. Nehna, kilise için yıkım kararı alındığını duyurdu.
Altınözü Sarılar Aziz Georgios Rum Ortodoks Kilisesi kısmen hasar aldı.
Antakya Sinagogu’nda çatlaklar ve çukurlar oluştu.
İskenderun Süryani Katolik Kilisesi hasar aldı. Bir dönem sinema olarak kullanılan yapı, 2010 yılında tekrar kilise olarak kullanıma açıldı.
İskenderun’daki Karasun Mangants Ermeni Kilisesi’nde hasar meydana geldi.
Vakıflı’daki Meryem Ana Kilisesi kısmen hasar gördü.
Antakya Hükümet Konağı hasar gördü.
Tarihi Hatay Büyükşehir Belediye binası hasar aldı, duvarlardan kopan parçalar etrafa saçıldı.
Fransız mimar Leon Benju tarafından 1927 yılında Köprübaşı olarak anılan meydanda inşa edilen Hatay Valiliği Meclis Kültür ve Sanat Merkezi yıkıldı.
Hatay El Sanatları Teşhir ve Satış Merkezi’nin tarihi binasının ön cephesi yıkıldı.
Antakya’daki tarihi yapıdaki Ata Koleji binası hasarlı.
Antakya’daki tarihi yapıdaki Affan Kahvesi binasında hasar oluştu, binanın üst katının bir kısmı yıkıldı.
Antakya’da Saray Caddesi’nde bazı yapılar yıkıldı, caddede ciddi hasar meydana geldi.
Hatay Arkeoloji Müzesi hasar gördü.
Kahramanmaraş
Şehir merkezinde yer alan tarihi Kahramanmaraş Kalesi’nin iç ve dış duvarları kısmen yıkıldı. Kalenin içinde azı bölümlerde yer yer çökmeler meydana geldi.
Çiftaslan Konağı’nın bahçe duvarı yıkıldı.
Malatya
Malatya’da Hamidiye Mahallesi Cezmi Kartay Caddesi’nde bulunan, halk arasında ‘Teze Camii’ olarak bilinen tarihi Yeni Cami’nin duvarlarının bir kısmı ayakta kalırken kalanı yıkıldı.
UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Arslantepe’deki kerpiç duvarlarda hafif kaymalar, geçici çatı örtüsünde yer yer çökmeler oldu.
Malatya’da Battalgazi Ulu Cami’nin büyük bir kısmı yıkıldı.
Hükümet Konağı hafif hasar gördü.
Osmaniye
Osmaniye’de Cevdet Sunay Caddesi yer alan tarihi Envarul Hamit Camisi kısmen yıkıldı. Caminin isminin yazılı olduğu çiniyle birlikte bazı çiniler tahrip oldu. Caminin çatısının bir kısmı çöktü, iç ve dış duvarlarda çatlamalar ve yıkıntılar oluştu.
Osmaniye’de yer alan 267 camiden 115’i yıkıldı.
Şanlıurfa
Şanlıurfa Eyyübiye’de yer alan tarihi Ulu Cami avlusunda bulunan saat kulesinde hasar oluştu, kulenin üst kısmı yıkıldı.
Eyyübiye’de yer alan Hüseyin Paşa Camisi’nde hasar tespit edildi, cami yetkililerce mühürlendi.
Haberimiz yeni bilgiler ışığında güncellenecektir.
#Antakya#cami#deprem#Diyarbakır#Gaziantep#Hatay#Kahramanmaraş#kilise#kültür varlıkları#Malatya#müze#Osmaniye#Şanlıurfa#tarihi yapı