‘Emek, eşitlik, özgürlük, barış ve adalet için…’ başlıklı HDP programı, “İnsanlık tarihi bir mücadeleler tarihidir” cümlesiyle başlıyor ve devamında şöyle deniliyor:
“Bugünün dünyasında, toplumların ırkçı, milliyetçi, militer, cinsiyetçi, muhafazakâr ve piyasacı güçlere teslim olmasına karşı durmak, bu güçlere karşı geniş bir toplumsal desteğe dayanarak mücadele etmek büyük önem taşıyor. İnsanın insana kulluk etmediği, baskının ve sömürünün olmadığı, savaşların yaşanmadığı, ezen ve ezilen ilişkisinin son bulduğu; tüm insanlığın dil, din, renk, ırk, cinsiyet farkı olmaksızın, yaşamın her alanında eşit, özgür, insanca ve adil yaşadığı bir dünya bugün de bir özlem olarak varlığını sürdürüyor. İnsanlık tarihinde sağlanan gelişim ve elde edilen kazanımlar da bu özlemin boş bir hayal olmadığını gösteriyor.”
Partinin “Halkların ve inançların özgür olduğu, kadın erkek eşitliğinin yaşandığı demokratik bir halk iktidarını”; bununla birlikte, “Etnik kimliği, kültürü, dili ve diniyle tek tip Türk milleti dayatmalarına karşı çoğulculuğu” hedeflediği belirtiliyor.
LGBTİ+ hakları
HDP programında LGBTİ+’ların haklarından birçok kez söz ediliyor, programda ayrıca ‘cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği’ ifadeleri kullanılıyor: “Partimiz, her ulustan, her dilden, kültürden ve inançtan Türkiye işçi sınıfının, emekçilerin, üretici köylülerin, küçük esnafın, emeklilerin, kadınların, gençlerin, aydınların, sanatçıların, LGBT bireylerin, engellilerin, ezilen ve sömürülen tüm halk güçlerinin arzuladığı amaca varmak üzere güçlerini birleştirdikleri ve demokratik halk iktidarına/yönetimine yürüyenlerin partisidir.”
‘Halkımız Sistem Partilerine Mahkum Değildir’ başlığı altında “Patriyarkal sistemin ‘ahlak’ adı altında pekiştirilmesi kabul edilemez” deniliyor: “Kimsenin yaşam hakkı elinden alınamaz; cinsiyeti, cinsel yönelimi, kimliği, dini veya dili yüzünden kimse dışlanamaz, ezilemez.”
Anadilinde eğitim vurgusu
‘Partinin Hedefleri’ başlığında, anadilinde eğitim hakkına yer veriliyor: “…Türkiye’de yaşayan tüm halkların kültürlerinin ve kimliklerinin tanınmasını demokrasinin vazgeçilmez unsuru olarak gören Partimiz, halkların, başta anadilinde eğitim hakkı olmak üzere eğitim ve kültür politikalarının hazırlanmasına ve uygulanmasına katılımının hayata geçirilmesi amacındadır.”
“Emperyalizme, savaşlara, sömürüye ve hegemonyacılığa karşı mücadele” başlığı altında, Kıbrıs, İran, Filistin, Suriye, Irak gibi ülkelere ilişkin saptamalar yapılırken, “Kıbrıs’ta ayrımcı ve ırkçı şiddetin son bulması için çaba gösterileceği”, İran’daki Kürt halkının anadilinde eğitim hakkının, Suriye’de “özgürlükçü, laik ve çoğulcu bir yeni Suriye’nin kurulmasının” desteklendiği belirtiliyor.
Düşünce, basın, ifade özgürlüğü
‘Demokrasinin kazanılması için mücadele’ bölümünde basın ve ifade özgürlüğü vurgusu yapılıyor: “Partimiz, baskı ve şiddeti bir yönetim tarzı olarak benimseyen devletin bu alandaki yetkilerini sınırlayarak, düşünce, basın, ifade, örgütlenme ve eylem hakkı başta olmak üzere, temel hak ve özgürlüklerin önündeki engellerin ve baskıcı yasaların kaldırılması ve demokratik hakların sağlanması için mücadele eder.”
HDP programında, yeni anayasanın tarifinde, kültürel unsurlar da sıralanıyor: “Partimiz, cinsiyetçi olmayan, ulusu ve yurttaşlığı etnik kimliklerden arındıran, tekçi olmayan; emeğin hakkını koruyan, kamunun çıkarını gözeten, toplumsal ihtiyaçları temel alan, tüm kimlik, dil, kültür ve inançların varlığını kabul ederek güvence altına alan; ekolojik, çoğulcu, eşitlikçi, özgürlükçü, sosyal ve demokratik bir anayasanın yapılmasını, demokrasinin kazanılması için önemli bir mücadele alanı olarak kabul eder ve mücadelesini bu doğrultuda geliştireceğini ilan eder.”
Kent ve yerellik hakkı
‘Yerinde ve yerelden yönetim, demokratik özerklik’ bölümünde ‘kent hakkı’ndan söz edilmekte: “‘Kent hakkı’, her tür kamusal hizmeti edinme; insanca yaşama; kültürel, ekonomik, sosyal, siyasal haklardan eşit olarak yararlanma; kendini ve kentini yönetme, söz ve karar sahibi olma hakkıdır. Partimiz, ‘kent hakkı’ kavramını geliştirerek, kırsal alanları da kapsayacak şekilde ‘yerellik hakkı’nı savunur.
Aynı bölümde “yerellik hakkı” ifadesi bulunuyor ve “Yerellerdeki dil, kültür, inanç ve ihtiyaç farklılıklarını gözeten çoğulcu yaklaşımlar geliştirmek ve farklı toplumsal grupların birbirleriyle ilişkilenmesini ve müzakeresini desteklemek; yerel hafızayı canlı tutmak” için mücadele edileceği söyleniyor.
‘Kürt sorununda barış, eşitlik ve demokratik çözüm için mücadele’ bölümü şu cümlelerle başlıyor: “Partimiz, Türkiye gibi çok kimlikli, çok kültürlü, çok dilli ve çok inançlı bir ülkede tüm farklılıkların hiçbir baskı ve ayrımcı uygulamaya maruz kalmadan varlığını korumasını ve geliştirmesini savunur. Halklarımızın eşit ve özgür yurttaşlık hukuku içerisinde yaşama hakkına sahip olduklarını temel bir ilke olarak kabul eder.”
Devamında yeni anayasa ve çokkültürlülük vurgusu yapılmış: “Partimiz, tüm kimlik ve kültür sorunlarının köklü çözümünün demokratik, çoğulcu, özgürlükçü ve eşitlikçi bir anayasayla mümkün olacağına inanır. Farklı kimliklerin, dillerin, inançların ve kültürlerin hak eşitliğinin anayasal güvence altına alınması ve bu anlayış üzerinde şekillenen bir anayasal yurttaşlık tanımının yapılması; anadilinde eğitimin ve anadil hakkının kamusal alan da dahil her alanda uygulanması; yerinden ve yerelden yönetime dayalı bir demokratik özerklik işleyişin gerçekleştirilmesi için mücadele eder.”
Eğitimde cinsiyet eşitliği
Eğitimden söz ediliyorken ‘LGBTİ öğrencilerin ve çalışanların hakkı’ gözetiliyor: “Cinsiyetçi olmayan, LGBTİ öğrencilerin ve çalışanlarının nitelikli eğitim alma hakkını savunan, engellilere yönelik tüm ayrımcılıkları kaldıran bir eğitim anlayışı temelinde sistemin yeniden yapılandırılması ve eğitim politikalarının bu ilkeler çerçevesinde belirlenmesi için mücadele eder.”
HDP programında, temel hak ve özgürlükler ekseninde kültürel unsurlara geniş yer verilse de, doğrudan kültürle ilgili bölüm şöyle: “Partimiz, sanat ve kültür alanında üretenlerin, emekçilerin haklarını destekler. Bu alanda üretilenlerin herkesçe ulaşılabilir olması için mücadele eder. Tarihi değerleri, sanat ve kültür eserlerini insanlığın ortak malı olarak gören Partimiz, tarihi eserleri korumayı ve kültür değerlerini geliştirmeyi, geleceği geçmişin ileri kültürü üstüne kurmayı esas alan bir yaklaşımı savunur.”
İnanmayanların ifade özgürlüğü
‘Halklara ve inançlara eşitlik ve özgürlük için mücadele’ bölümünde, Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kapatılması, cemevlerinin ibadethane olarak kabul edilmesi ve zorunlu din eğitiminin kaldırılması görüşleri savunuluyor. Ayrıca HDP programında inanç taşımayanların haklarından da söz edilmekte:
“Aleviler, Hıristiyanlar, Museviler, Ezidiler gibi ezilen ve dışlanan tüm inanç ve kültür grupları üzerindeki baskıların kaldırılması için mücadele eden Partimiz, devletin dini biçimlendirme aracı olarak işleyen Diyanet’in kaldırılmasını, inanç sembolleri üzerindeki her türlü baskıya son verilmesini, inanç ve ibadetin inananların vicdanına bırakılmasını savunur.”
“Zorunlu din dersinin kaldırılması, Alevilerin eşit yurttaşlık taleplerinin kabulü, Cemevlerinin ibadet yerleri olarak kabul edilmesi, ayrımcılığa maruz kalan inançların ibadet yerlerine eşit muamele edilmesi, yaşanan tüm kimlik sorunlarının eşit haklar temelinde çözülmesi hedefi ile hareket eden Partimiz, din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması, inanan ve inanmayan tüm kimliklerin kendilerini özgürce ifade etmelerinin olanaklarının yaratılması, eşitlik ve özgürlük kapsamlı bir laiklik için mücadele eder.”
‘Heteroseksizm ırkçılıktır’
‘Kadınlara eşitlik ve özgürlük mücadelesi’ başlığında, Anayasa ve yasalardan cinsiyetçi tüm ögelerin temizleneceği söylenirken, ‘LGBT bireyler’ adlarıyla anılıyor:
“Partimiz, heteroseksizmi bir tür ırkçılık olarak görür. Lezbiyen, gey, biseksüel ve transseksüellerin (LGBT) maruz kaldıkları homofobi ve transfobi temelli ayrımcılığa ve şiddete karşı mücadele eder. LGBT bireylerin özgürleşmesinin heteroseksüelleri de özgürleştireceğini savunan Partimiz, heteroseksüelliği zorunluluk olarak gösteren ve dayatan nefret söylemine ve nefret suçlarına karşı mücadele eder.”
‘Ekoloji ve yaşam mücadelesi’ içinde kentlerin, doğal, tarihi ve kültürel varlıkların korunacağı; ‘Söz, yetki ve karar gençlere’ bölümünde “gençlerin eğitim, sağlık, beslenme, barınma, ulaşım, spor, sosyal ve kültürel faaliyet gereksinimlerinin kamusal ve parasız olarak karşılanacağı” kaydediliyor.